Centru Informasaun Munisipál

Liquiçá dia 25 de outubro de 2023


Quarta feira ne’e Presidente Autoridade Munisípiu Líquiçá participa no halo abertura ba iha programa sensibilizasaun kona-ba lei rai no propriedades iha Posto Administrativo Bazartete ne’ebé apresnta husi Secretario de Estado das Terras e Propriedades, Diretor Geral, Chefe Gabinete Secretario de Estado das Terras e Propriedades. Iha abertura Presidente Autoridade louva ho Secretario de Estado das Terras e Propriedades nia presensa hodi bele mai halo sensibilizasaun ba autoridade local no comunidade sira kona-ba Lei Rai nian, Presidente Autoridade mos apresenta problema rai ne’ebé kompañia privadu balun halo arrendamentu maibé la halo pagamentu ba estadu no ema balun maka utiliza hela rai estadu nian sai fali rai privadu.
Iha Secretario de Estado das Terras e Propriedades nia apresentasaun fo enfase liu ba artigu hirak ne’ebé iha Konstituisaun RDTL ne’ebé koalia kona-ba Direitu ba propriedade privadu iha Artigu 54. Ne’ebé dehan ema hotu-hotu iha direitu ba propriedade privada, no bele fó ba ema seluk wainhira sei moris no mós wainhira mate, tuir lei nia lalao’k. Labele uza propriedade privada hodi estraga fali nia funsaun sosiál. Atu hetan eh hasai ema ida nia propriedade privada hodi halo ba uzu públiku, tenke selu indeminizasaun loloos ba sidadaun, tuir lei haruka. Ema sidadaun nasionál de’it maka bele iha direitu ba propriedade privada sidadaun nian. Iha Artigo 58 ne’ebé koalia kona-ba Hela Fatin. Ema hotu iha direitu ba nia an, nia família atu iha uma ida ho nia dimensaun no kondisaun di’ak, moos no konfortu atu bele iha intimidade ba ema idaidak no privasidade familiár.

Tuir Secretário Estado ema hotu iha direitu ba rai no ba moris, se rai privadu ne’ebé abondenadu governu iha dever atu foti hodi halo desenvolvimentu, tan ne’e husu ema hotu atu kompriende didiak kona-ba rai privadu, rai komum, rai estadu no rai kultura. Nune’e husu comunidade hotu atu labele fa’an rai arviru no la bele fo aluga ba Chinêsa sira tanba ema hirak ne mai atu aproveita deit ita nia rai, ba ema hirak ne’ebé fo aluga tenki iha Certificadu Rai nian. Tan ne’e husu Komunidade hotu tenki labele halo problema kona-ba, tanba ita nia desenvolvimentu atu ba oin presisa paz no estabilidade iha ita nia rai.
Propriedade hirak ne’ebé husi hela iha tempu Colonial no Invasores sira ne’e konsidera Propriedade Estadu hodi halo arendimentu no fo aluga ba investores sira hodi bele selu taxa ba estadu. Iha parte seluk rai ne’ebé sidadaun ida keleur ona iha rai ne’e nia iha direitu tomak atu hela se governu precisa atu halo desenvolvimentu tenki halo kompensasaun.
Intensaun mai halo sensibilizasaun ba lei rai nia ho razaun atu esplika direitamente ba comunidade sira atu labele mosu problema tanba ita hatene katak problema ne’ebé bo’ot liu iha Timor maka problema kona-ba hadau malu rai. Tanba ne’e husu comunidade hotu karik ba futuru hasoru problema ruma tenki ba koalia ho Terras de Propriedades kada munisipiu hodi resolve tuir lei ne’ebé vigora ona.

© 2024 Administrasaun Munisípiu Liquiçá